Jak być parą rodziców po rozwodzie?

DATA: | KATEGORIA: rodzicielstwo

Związek się kończy, rodzicielstwo trwa

Choć po rozstaniu dwie osoby przestają tworzyć związek, to jednak nie przestają być rodzicami wspólnego dziecka. To natomiast stawia przed nimi poważne wyzwanie i wiele zadań. Podczas kryzysu związku oraz na etapie rozstawania się często pojawiają się silne emocje, które utrudniają spokojną rozmowę i prowadzenie konstruktywnych ustaleń na przyszłość, między innymi tych związanych z dalszym wychowywaniem potomstwa.

Często zdarza się, że sytuacja jest tak obciążająca, że byli partnerzy chcą mieć ją jak najszybciej za sobą – nawet kosztem rezygnacji z niektórych ustaleń czy też dopracowania praktycznych rozwiązań, które mogłyby być pomocne w dalszym funkcjonowaniu po rozwodzie. To powoduje, że z tymi problemami pary muszą się mierzyć później – dotyczy to przede wszystkim opieki nad dzieckiem i różnych decyzji z tym związanych.

Ponadto, rozstanie rodziców nie jest jedynym trudnym kryzysem w życiu dziecka, z którym mierzy się rodzina. Potrzeby dziecka zmieniają się w czasie, wraz z dynamiczną sytuacją życiową i każdym kolejnym etapem rozwoju. Rozwiązania i ustalenia dotyczące wychowania, których zabrakło wcześniej lub które przestały się sprawdzać, wymagać będą następnych ustaleń i przejrzystej komunikacji między parą rodziców w celu wypracowywania nowych kroków.

Wydaje się więc trudne, aby rodzice po rozstaniu lub rozwodzie mogli całkowicie się nie komunikować, o ile każdy z nich posiada prawa do opieki nad dzieckiem. Jak więc radzić sobie w tak skomplikowanej sytuacji? Zapewne nie jest to łatwe, zwłaszcza wtedy, gdy emocje biorą górę lub gdy pomiędzy byłymi partnerami trwa zaogniony konflikt.

Jak się komunikować?

To naturalne, że emocje związane z rozstaniem mogą być burzliwe – każdy ma prawo przeżywać własne emocje i reagować na tak trudną sytuację życiową po swojemu. To z kolei może utrudniać rzeczową komunikację z byłym małżonkiem/partnerem i przyczyniać się do eskalacji konfliktu lub prowadzić do unikania rozmów. O ile jednak mamy ograniczony wpływ na swoje emocje, o tyle jesteśmy odpowiedzialni za swoje słowa, decyzje, zachowania.

Aby łatwiej było spokojnie się komunikować, na przykład w celu ustaleń opieki nad dzieckiem czy alimentów, warto zaopiekować się swoimi emocjami dotyczącymi tego, co wydarzyło się w zakończonym związku później, po jego zakończeniu. Jeśli oswoimy się z własnymi psychicznymi reakcjami na bieżącą sytuację, lepiej zrozumiemy sami siebie i nauczymy się zatrzymywać nad tym, co czujemy i czego nam potrzeba, będzie nam łatwiej rozumieć swoje samopoczucie i mieć większą kontrolę nad tym, w jaki sposób się komunikujemy.

Nie zmienimy w ten sposób drugiej osoby, ale może okazać się, że odpowiednio zarządzając emocjami będzie nam łatwiej mierzyć się z sytuacją. Warto w tym celu korzystać także z profesjonalnej pomocy – aby było to sensowne, wcale nie musimy znajdować się w sytuacji ekstremalnej – wystarczy, że poczujemy taką potrzebę, aby skorzystać z pomocy.

W przepracowywaniu trudnych emocji związanych z rozwodem może pomóc psycholog lub psychoterapeuta. W skutecznej komunikacji z byłym małżonkiem zaś korzystna może okazać się współpraca z kompetentnym mediatorem.

Jak rozmawiać z dzieckiem?

Sposób, w jaki rodzice zachowają się już od momentu decyzji o rozwodzie i jak będą komunikować się ze sobą nawzajem wpływa nie tylko na sprawy organizacyjne, ale także na kondycję psychiczną dziecka. Sama sytuacja rozstania rodziców może wzbudzać w dzieciach:

  • Zaburzenie poczucia bezpieczeństwa
  • Niepokój i lęk
  • Złość
  • Poczucie winy
  • Poczucie bycia odrzuconym

Warto pozwolić dziecku na przeżywanie i okazywanie wszystkich tych emocji oraz pomaganie w nazywaniu tego, co dzieje się z dzieckiem i co naszym zdaniem może w danym momencie odczuwać. Ważny jest też jest sposób, w jaki rozmawiamy z dzieckiem o rozwodzie i wszelkich decyzjach związanych z nową, wynikającą z rozstania sytuacją. Warto zrobić to świadomie i uważnie, ponieważ sam rozwód rodziców jest dla dziecka najczęściej sytuacją stresującą, a rozmowa może pomóc zminimalizować niektóre obawy i ukoić wątpliwości dziecka. Nie jest dobrym pomysłem konsekwentne unikanie rozmowy na temat rozstania – może to doprowadzić do tego, że stres dziecka będzie jeszcze większy ze względu na niepewność i brak potrzebnych dziecku wyjaśnień.

Oto garść przydatnych inspiracji na temat tego, na co warto zwrócić uwagę podczas rozmowy z dzieckiem na ten temat:

  • Jeśli to możliwe, warto rozmowę przeprowadzić wspólnie (oboje rodziców) – to ważne, aby w tej rozmowie rodzice występowali solidarnie po jednej stronie, nie eskalując konfliktu – w tym konkretnym momencie najważniejsze jest dziecko
  • Zapewnij dziecku poczucie bezpieczeństwa – zapewnij czas, przestrzeń, ciszę, mów spokojnym głosem, zwracaj uwagę na reakcje dziecka na Twoje słowa. Jeśli zauważysz, że to, co dziecko usłyszało jest dla niego bardzo trudne, zrób przerwę, pomóż dziecku się ukoić i podejmij resztę rozmowy, gdy stres opadnie.
  • Warto zwrócić uwagę dziecka na fakt, że rozstanie wynika ze spraw między dorosłymi i nie jest winą dziecka (dzieci mają skłonność do obwiniania się także za sprawy, na które obiektywnie nie mają wpływu)
  • Dostosuj zakres informacji i sposób mówienia do wieku dziecka – młodszym dzieciom wystarczy tylko niewielki zakres informacji na temat tego, co się dzieje, czego może się spodziewać oraz zapewnienia mu poczucia miłości i bezpieczeństwa
  • Warto wyjaśnić dziecku w jasny sposób, co konkretnie będzie się z nim działo – kto, gdzie będzie mieszkał, kiedy będzie widywał każdego z rodziców, gdzie będą jego rzeczy, kto będzie go odwoził do szkoły, z kim będzie spędzał wakacje itp.
  • Możesz starać się podążać za ciekawością dziecka – jeśli pyta, odpowiadaj szczerze, ale świadomie wybieraj, na ile szczegółowo
  • Jeśli widzisz, że dziecko nie reaguje żadnymi emocjami na informacje o rozstaniu, jest bierne, wycofane, obojętne – weź pod uwagę, że także to może być oznaką stresu
  • Mów lub pomóż dziecku poczuć, że niezależnie od rozstania jest kochane przez obojga rodziców

Choć dla wielu par może okazać się to trudne, warto w sprawach dotyczących wspólnego dziecka tworzyć z drugim rodzicem wspólny front – tak, aby dziecko nie musiało dodatkowo stresować się sprzecznymi komunikatami i walką rodziców o codzienne sprawy.

Tym, czego z pewnością należy unikać, jest angażowanie dziecka w spór rodziców. Nie chodzi o to, aby nie rozmawiać z dzieckiem o rozwodzie, ale o to, aby nie obciążać go szczegółami konfliktu, które nie dotyczą samego dziecka, a są sprawami dorosłych (dziecko nie jest stroną konfliktu rodziców).

Takie wciąganie dziecka w konflikt rodziców może przybierać różne postacie – na przykład:

  • nastawianie dziecka przeciwko drugiemu rodzicowi i/ lub jego rodzinie
  • stawianie dziecka w roli powiernika do zwierzeń (także kogoś, kto pociesza rodzica)
  • prowokowanie sytuacji, w których dziecko zobowiązane jest do wchodzenia w rolę mediatora lub rozjemcy kłócących się rodziców
  • delegowanie na dziecko roli posłańca trudnych wiadomości do drugiego rodzica
  • zmuszanie dziecka do koalicji z jednym rodzicem przeciwko drugiemu

Tego typu postawy mogą być dla dziecka (zwłaszcza dla najmłodszych) zbyt obciążające i stanowić źródło dodatkowego stresu w i tak trudnej już sytuacji.

Sięgaj po pomoc

Jeśli zastanawiasz się, czy Twoje dziecko potrzebuje specjalistycznej pomocy w kontekście radzenia sobie z emocjami związanymi z rozstaniem rodziców, możesz skorzystać z konsultacji psychologa dziecięcego. Istotne jest też, aby w tej sytuacji zadbać o samych siebie i własną kondycję psychiczną. Jeśli czujesz, że bieżąca sytuacja jest dla Ciebie przytłaczająca, konsultacja z psychoterapeutą może okazać się pomocna. Psychologów i psychoterapeutów mogących udzielić wsparcia w tych sytuacjach możesz znaleźć na przykład w naszym Ośrodku Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej Pomarańczowe Ja w Poznaniu.

Literatura:

  • Błażek, M. (2014). Rozwód jako sytuacja kryzysowa w rodzinie. W: I. Janicka i H. Liberska (red. ), Psychologia rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN;
  • Brągiel J. (1999), Skutki rozwodu rodziców z perspektywy dorosłego życia, Roczniki Socjologii Rodziny, t. XI, ss. 175–182;
  • Kujawa, M. i Jezierski, K. (2016). Wspólne rodzicielstwo po rozwodzie – o rozumieniu opieki naprzemiennej. W: A. Czerederecka (red. ), Standardy opiniowania psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych;
  • Piotrowska M. (2008), Radzenie sobie dzieci z sytuacją wynikającą z rozwodu rodziców w narracjach osób z rodzin rozbitych. Pedagogika rodziny, nr 1(3), s. 175–185;
  • Piotrowska M. (2011). Znaczenie obecności ojca w narracjach Dorosłych Dzieci Rozwiedzionych Rodziców, [w:], L. Albański, E. Jurczyk-Romanowska (red. ), Wychowanie w rodzinie, t. III, Współczesna rodzina w sytuacji zmiany, Jelenia Góra;
  • Pruett, M. K. i Donsky, T. (2011). Coparenting after divorce: Paving pathways for parental cooperation, conflict resolution, and redefined family roles. W: McHale, J. P. i Lindahl, K. M. (red. ), Coparenting: A conceptual and clinical examination of family systems. Washington DC: American Psychological Association;
  • Suchodolska M. (2009), Długoterminowe konsekwencje rozwodu – Dorosłe Dzieci Rozwiedzionych Rodziców, Warszawa (niepublikowana praca magisterska);

Autor: Agata Przybylska-Poszwa

Agata Przybylskaabsolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, psychoterapeutka w trakcie szkolenia w podejściu integratywnym.
Główne zainteresowania: psychodietetyka, psychoterapia młodzieży i osób dorosłych – szczególnie w obszarze zaburzeń nastroju, trudności w relacjach, zaburzeniach odżywiania.