Długoterminowe związki – od czego zależy budowanie udanej relacji miłosnej?

Psychologia dysponuje licznymi teoriami wyjaśniającymi procesy zachodzące w bliskich relacjach a także kryzysy, które w naturalny sposób mogą się w nich pojawiać. Teoria miłości Roberta Sternberga opisuje miłość za pomocą trzech składników oraz dzieli związek na etapy. Według autora tej koncepcji miłość opisują następujące czynniki, ulegające ciągłym przemianom w trakcie trwania związku:

• Namiętność to kombinacja intensywnych uczuć (pozytywnych, ale mogą pojawiać się także negatywne) z towarzyszącym uczuciem pobudzenia oraz pragnienia erotycznego. Zwykle pojawia się najwcześniej i jest mało podatna na świadomą kontrolę. Sposób, w jaki jest przeżywana jest uzależniony od wielu czynników. Wpływa na nią między innymi wzorzec miłości obowiązujący w danej kulturze oraz historia indywidualnych doświadczeń.
• Intymność zazwyczaj rozwija się nieco dłużej. Można ją opisać jako pozytywne uczucia i działania, które wywołują wzajemne przywiązanie i bliskość pomiędzy dwojgiem ludzi. Przejawia się na przykład we wzajemnym szacunku, wsparciu, trosce o dobro drugiej osoby, uczuciu radości z powodu jej obecności. Istotnym elementem budowania intymności jest wzajemne zaufanie.
• Decyzja/zobowiązanie (przez innych autorów nazywane także zaangażowaniem) – jest to najważniejszy element długoterminowego związku. Wraz z końcem romantycznych początków relacja przechodzi w nową fazę, charakteryzującą się trwałością, pomimo pojawiających się przeszkód. Zaangażowanie często pojawia się najpóźniej – wzrasta stopniowo, a gdy osiągnie swój maksymalny poziom, przeważnie utrzymuje się na nim do końca trwania relacji. Spośród trzech opisywanych składników miłości, zaangażowanie jest najbardziej podatne na świadomą kontrolę i wynika najczęściej z podejmowanych celowo decyzji. Budowaniu zaangażowania sprzyja wysiłek wkładany w budowanie relacji oraz zadowolenie ze związku a także obniżenie atrakcyjności tego, co byłoby dostępne partnerom zamiast posiadanej aktualnie relacji.

Budowanie trwałej relacji, charakteryzującej się wysokim poziomem wszystkich wymienionych czynników z pewnością może stanowić spore wyzwanie dla wielu osób. Niewątpliwym czynnikiem utrudniającym osiągnięcie tego celu jest uczucie rutyny oraz trudności komunikacyjne. Sposobem na rutynę może być przerwanie praktykowania automatycznych nawyków, by stworzyć przestrzeń na wydarzenia nieoczekiwane, odbiegające od codzienności. Komunikacja interpersonalna jest zagadnieniem o wiele bardziej złożonym i właściwie stanowi materiał na osobne opracowanie. Mówiąc pokrótce, sposób komunikacji (werbalnej i niewerbalnej) można uznać za podstawę związku. Komunikacja jest stałym procesem ciągłego tworzenia i modyfikowania relacji pomiędzy dwojgiem ludzi a także kształtowania własnych obrazów siebie obojga partnerów. Sposób komunikowania się wpływa na kreowanie wzajemnych oczekiwań w bliskim związku a także wspólnych zwyczajów oraz istotnie wpływa emocje i wzajemne uczucia obojga partnerów.

Innym ważnym czynnikiem wpływającym na budowanie intymnej relacji jest wzajemne wsparcie. Badania wskazują, że jest ono istotną podstawą ogólnego dobrostanu psychicznego i fizycznego. Szczególnie uzyskiwane ze strony bliskiej osoby, wsparcie stanowi rodzaj ochronnego parasola chroniącego przed nadmiarem stresu (Cohen i Wills, 1985). Dzięki niemu możemy postrzegać trudne sytuacje jako mniej zagrażające albo łatwiej je znosić i skuteczniej radzić sobie z pojawiającymi się, trudnymi emocjami. Jest ono istotnym elementem do budowania intymności i zaangażowania.

Na funkcjonowanie związku w określony sposób wpływa również częstość kontaktów obojga partnerów. Badania wskazują na to, że wysoka częstość kontaktów wpływa korzystnie na wzajemne uczucie sympatii oraz budowanie wzajemnego przywiązania.

Zgodnie z teorią więzi, którą sformułował brytyjski lekarz i psychoanalityk John Bowlby, podstawą sposobu przywiązywania się osoby dorosłej do partnera związku jest relacja małego dziecka z matką, lub inną osobą, która opiekowała się nim na stałe we wczesnych etapach życia.

Dzieci wykazują różne style przywiązania do opiekuna, które później przejawiają się w sposobie kształtowania relacji miłosnych w dorosłości. W związku z tym założeniem utworzono koncepcję opisującą trzy style przywiązania przejawiane przez osoby dorosłe w stosunku do partnera z bliskiego związku:

– Styl bezpieczny – osoby o takim stylu przywiązania z łatwością zbliżają się do innych ludzi, wzajemna zależność w relacjach nie sprawia im trudności, rzadko martwią się ryzykiem bycia opuszczonym lub nadmierną bliskością w relacjach. Przeważnie deklarują one wyższy poziom zadowolenia, większą przyjaźń i zaufanie do partnera, a jednocześnie mniejszy poziom zazdrości.

– Styl lękowo-ambiwalentny – dla osób o takim stylu przywiązania mogą często martwić się, że ich partner nie darzy ich autentyczną miłością i obawiają się bycia porzuconym. Często odczuwają trudności w osiąganiu i utrzymywaniu bliskich relacji oraz w zalezieniu równowagi pomiędzy optymalną bliskością a jej nadmiarem. Takie osoby najczęściej przejawiają większą zazdrość o partnera, oraz mają tendencję do przeżywania intensywnych, skrajnych uczuć w stosunku do bliskiej osoby.

– Styl unikający – osoby charakteryzujące się takim stylem przywiązania mogą czuć się skrępowane bliskością z drugą osobą oraz zauważać większe trudności w budowaniu zaufania do innych ludzi. Wzajemna zależność lub duża bliskość partnera może stanowić dla nich źródło napięcia i dyskomfortu.

Badania (Hazan, Shaker, 1987) wskazują, że styl bezpieczny został wybrany przez 56% badanych, jako najlepiej opisujący ich sposób funkcjonowania w bliskich relacjach. Styl unikający został wybrany przez 25% osób, natomiast lękowo-ambiwalentny przez 19% . Pomimo, że style przywiązania charakteryzują się względną trwałością w trakcie życia, to jednak warto pamiętać, że większość osób, niezależnie od przejawianego stylu przywiązania jest zdolne w pewnym zakresie zmieniać siebie i sposób swojego funkcjonowania, a zatem także rozwijać swoją zdolność do budowania trwałych i satysfakcjonujących bliskich relacji z innymi.

Agata Przybylska – absolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, studentka dietetyki w Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego.

Główne zainteresowania: psychologia kliniczna, psychodietetyka, psychologia osiągania celów, zaburzenia odżywiania.