Gdy mówimy o zaburzeniach odżywiania, najczęściej wspomina się dwa najczęściej diagnozowane, czyli anoreksję i bulimię. Budzą one najczęściej dość jednoznaczne skojarzenia, na przykład słowo “anoreksja” najczęściej przywołuje na myśl praktykowanie głodówek i zdjęcia wychudzonych dziewcząt. W rzeczywistości jednak zaburzenia odżywiania mają wiele twarzy.
Według powszechnie stosowanej klasyfikacji ICD-10 wyróżnia się takie rodzaje zaburzeń odżywiania jak:
- Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
- Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
- Zaburzenia odżywiania z napadami niekontrolowanego objadania (ang. binge-eating disorder, BED)
- Zaburzenia odżywiania polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów (AFRID)
- Łaknienie spaczone (Pica)
- Zespół przeżuwania, in. zespół ruminacji (ang. rumination-regurgitation disorder)
- Inne specyficzne zaburzenia odżywiania lub jedzenia (ang. other specified feeding or eating disorders, OSFED)
- Niespecyficzne zaburzenia odżywiania lub jedzenia (ang. feeding or eating disorders, unspecified)
Rozpoznać ZO – to nie takie łatwe
Najbardziej rozpoznawalnymi ZO jest anoreksja (anorexia nervosa) i bulimia (bulimia nervosa). Często jednak zaburzenia odżywiania nie są prawidłowo diagnozowane, między innymi poprzez fakt, że chorzy rzadko zgłaszają się po pomoc. Źródłem trudności diagnostycznych jest także zjawisko maskowania.
Z maskowaniem mamy do czynienia wtedy, gdy objaw lub grupa objawów przypominają więcej niż jedną jednostkę chorobową lub wykazują cechy innej choroby lub zaburzenia, dając niespecyficzny obraz kliniczny i jednocześnie utrudniając rozpoznanie rzeczywiście występującego problemu. W kontekście zdrowia psychicznego o maskowaniu mówimy najczęściej w kontekście depresji maskowanej (można przeczytać o niej więcej z naszym wrześniowym artykule: https://www.terapiapoznan.pl/depresja-maskowana/). W praktyce jednak zjawisko maskowania może dotyczyć również zaburzeń odżywiania. W zależności od wieku, ma ono różną specyfikę.
- We wczesnym dzieciństwie ZO najczęściej są mylone z chorobami somatycznymi, przede wszystkim z zaburzeniami funkcji układu pokarmowego.
- U nieco starszych dzieci symptomy zaburzeń ożywiania bywają odbierane jako przejawy zaburzeń zachowania (oraz chorób somatycznych).
- W przypadku młodzieży główne ryzyko maskowania związane jest z podobieństwem symptomów niektórych ZO do buntu charakterystycznego dla okresu dorastania (np. odmawianie jedzenia lub siedzenia przy wspólnym stole) a także depresji (zaburzenia apetytu pojawiają w depresji bardzo często, ponadto czasami głodzenie się interpretujemy jako zachowanie autoagresywne o podłożu depresyjnym).
- W każdym wieku (choć szczególnie wśród adolescentów) niestandardowe zachowania związane z jedzeniem mogą być próbą uzyskania uwagi otoczenia (rodziny) lub wołania o pomoc.
Czynniki ryzyka zaburzeń odżywiania
Istnieją pewne czynniki, które sprzyjają pojawieniu się różnych zaburzeń odżywiania. Sa to między innymi:
- Niezdrowe wzorce jedzenia w domu rodzinnymi – stosowanie restrykcyjnych diet, występowanie w rodzinie zaburzeń odżywiania
- Niskie poczucie własnej wartości
- Nadwaga i otyłość
- Powszechny w zachodniej kulturze medialny kult szczupłej sylwetki
- Presja otoczenia związana z wysokimi standardami dotyczącymi wyglądu i masy ciała (szczególnie w niektórych grupach społecznych np. modelki osoby trenujące gimnastykę artystyczną)
- Perfekcjonizm i wysoka potrzeba kontroli
- Podświadoma (lub czasem świadoma) niechęć wobec procesu dojrzewania
- Niektóre zaburzenia – np. Depresja i zaburzenia lękowe
- Niekorzystna sytuacja rodzinna (konflikty, silna kontrola)
- Krytyczne uwagi ze strony otoczenia na temat odżywiania, wyglądu czy masy ciała
- Przemoc, wykorzystanie seksualne
Rodzicu, zwróć uwagę!
Jeśli Twoje dziecko…
- Przesadnie i systematycznie odchudza się i /lub stosuje regularne treningi o dużej intensywności
- Nadmiernie koncentruje się na tym, co i ile zjada (stanowi to jeden z głównych przedmiotów jego uwagi)
- Unika wspólnych posiłków, woli jeść w samotności
- Przejawia duży i nagły lub systematyczny i długotrwały spadek masy ciała
- Wykazuje niechęć do swojego ciała, uważa, że jest zbyt grube nawet, gdy masa ciała jest prawidłowa lub niska (stosunku do norm dla wzrostu i wieku).
- Wykazuje okresy, kiedy bardzo kontroluje swój sposób odżywiania, a następnie zjada bardzo duże (nadmierne) ilości jedzenia
- Przejawia niepokój w związku z tematem jedzenia i jego kontroli, po obfitym posiłku ma poczucie winy
- Wycofuje się z kontaktów społecznych, rezygnuje z pasji i zainteresowań, rezygnuje ze wspólnych posiłków i jedzenia w obecności innych
- Zaczyna zażywać leki o charakterze moczopędnym lub przeczyszczającym
Zainteresuj się, porozmawiaj, w razie czego skonsultuj swoje wątpliwości ze specjalistą – takie zachowania mogą stanowić przejawy wielu zaburzeń odżywiania lub przynajmniej występowania niezdrowej relacji z jedzeniem, która może przyczynić się do ich rozwoju w przyszłości.
Link do konsultacji psychologicznej w naszym Ośrodku (prowadzimy konsultacje online!)
https://www.terapiapoznan.pl/konsultacje-psychologiczne/
Agata Przybylska – absolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, studentka dietetyki w Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego.
Główne zainteresowania: psychologia kliniczna, psychodietetyka, psychologia osiągania celów, zaburzenia odżywiania.
Literatura:
- Fairburn C.G., (2013) Terapia poznawczo-behawioralna i zaburzenia odżywiania, tłum. Stec M., Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
- World Health Organization., (2008) ICD-10. International Classification of Diseases 10th Revision. The global standard for diagnostic health information. https://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user_upload/Wytyczne/statystyka/icd10tomi_56a8f5a554a18.pdf