Nie jest wiedzą najbardziej popularną, że to dziecięce oddziały psychiatryczne bywają jednymi z najbardziej przepełnionych oddziałów związanych z ochroną zdrowia psychicznego. Wbrew niektórym mitom bowiem, zaburzenia psychiczne dotyczą również dzieci. Dr hab. Barbara Remberk (konsultant krajowy ds. psychiatrii dzieci i młodzieży) zaznacza, że nawet 20 proc. dzieci może mieć dolegliwości spełniające kryteria któregoś z zaburzeń psychicznych. Dotyczy to najczęściej symptomów stanów depresyjnych oraz zachowań autoagresywnych. Te ostatnie bywają skutkiem depresji i są szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą bezpośrednio zagrażać zdrowiu i życiu dziecka (samookaleczenia, próby samobójcze). To jeden z powodów, dla których nie należy lekceważyć zagadnienia dziecięcych kryzysów psychicznych ani bagatelizować ich przejawów.
Zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć każdego
Chociaż postawy społeczne w stosunku do osób cierpiących na zaburzenia psychiczne w Polsce cechują się coraz większą tolerancją i zrozumieniem, wciąż jest na tym polu wiele mitów, które należy odczarowywać. Wiele z nich wiąże się z negatywną stygmatyzacją osób chorujących jako nieprzystosowanych, mniej zdolnych czy mających skłonności do agresji. Trzeba przy tym zaznaczyć, że takie etykiety nie mają większego przełożenia na rzeczywistą populację osób chorujących. W praktyce, zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć każdego, na przykład osób z naszego najbliższego otoczenia: zdolnego dziecka sąsiadów, odnoszącego sukcesy szefa, uśmiechniętej na co dzień przyjaciółki. Problemy natury psychicznej – podobnie jak inne trudności związane ze zdrowiem, nie powinny budzić społecznej niechęci, ale motywację do empatii, zrozumienia oraz wspierania procesu terapeutycznego (który w bardzo wielu przypadkach okazuje się bardzo skuteczny).
Czym jest zaburzenie psychiczne?
Specjaliści wyróżniają kilka głównych obszarów zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży:
- zachowania niedostosowane społecznie, niszczycielskie, agresywne (to tzw. zaburzenia eksternalizacyjne)
- zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju (to tzw. zaburzenia internalizacyjne)
- problemy i zaburzenia psychiczne związane z chorobą somatyczną i/lub niepełnosprawnością
- całościowe zaburzenia rozwoju (np. spektrum zaburzeń autystycznych).
Jak rozpoznać?
Objawy zaburzeń psychicznych związane są najczęściej (łącznie) z następującymi obszarami:
- Emocje (zaburzenia nastroju)
- Zachowanie (zmiany w funkcjonowaniu)
- Rozwój (nieharmonijny rozwój, opóźnienie niektórych funkcji)
- Rozwój społeczny (trudności w kontaktach z innymi)
W praktyce zaburzenia mogą prezentować jednak różne objawy i nie są łatwe do rozpoznania – dziecko cierpiące z powodu problemów psychologicznych nie zawsze wydaje się smutne czy wycofane. Często trudności mogą te przejawiać się innymi sygnałami, na przykład buntem czy podwyższonym napięciem, nerwowością i drażliwością.
Warto jednocześnie wziąć pod uwagę, że wśród dzieci i młodzieży naturalne jest pojawianie się tzw. kryzysów rozwojowych, związanych z dorastaniem. Pojawianie się buntu czy trudnych, burzliwych emocji oraz zmiany w zachowaniu mogą być ich przejawem i nie zawsze oznaczać występowania zaburzenia psychicznego. W takich okolicznościach jednak dziecko także potrzebuje dużej ilości wsparcia i zrozumienia – bez niego granica pomiędzy trudami dorastania a wykształceniem się objawów zaburzeń psychicznych, na przykład depresji, może być coraz cieńsza.
W przypadku wątpliwości, warto skonsultować trudności dziecka z psychologiem szkolnym lub specjalistą w innej placówce zdrowia psychicznego.
Diagnoza i leczenie
Wsparcie rodziców, opiekunów i osób bliskich jest bardzo ważne w kontekście przeżywanych przez dziecko trudności psychologicznych, często jednak okazuje się ono niewystarczające bez pomocy osób odpowiednio do tego wykwalifikowanych. Kiedy zauważamy potrzebę skonsultowania stanu dziecka ze specjalistą, możemy skierować się do psychologa lub psychiatry.
Wbrew niektórym przekonaniom, wizyta u lekarza psychiatry nie zawsze jest związana z włączeniem leczenia farmakologicznego. W wielu przypadkach ma ona charakter diagnostyczny i skutkuje wskazaniem do konsultacji psychologicznej lub psychoterapii. Warto wiedzieć, że w wielu takich przypadkach nie wystarcza terapia indywidualna dziecka czy adolescenta i specjalista zaleca terapię rodzinną, w którą muszą zaangażować się inne bliskie dziecku osoby, takie jak rodzice czy rodzeństwo.
Oferta terapii młodzieży w naszym Ośrodku:
https://www.terapiapoznan.pl/terapia-mlodziezy/
Agata Przybylska – absolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, studentka dietetyki w Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego.
Główne zainteresowania: psychologia kliniczna, psychodietetyka, psychologia osiągania celów, zaburzenia odżywiania.
Literatura:
- Jerema M., Psychiatria. Wyd. 2., PZWL, Warszawa, 2016.
- Schaffer R., Psychologia Dziecka, Wyd. Naukowe PWN, 2014.