DATA: | KATEGORIA: psychoterapia, rozwój

Doświadczenie grupowe w naszych czasach

W dzisiejszym świecie łatwo możemy ograniczyć sobie doświadczenie bycia w grupie. Nowe technologie ułatwiają wykonywanie zadań na odległość, bez bezpośredniego przebywania wśród innych. W świecie zawodowym niejednokrotnie jesteśmy w stanie “współpracować” z innymi, jednocześnie nie znając i nie widząc się nawzajem, nie tworząc ze sobą więzi ani poczucia wspólnoty.

Te możliwości i przyzwyczajenia torują łatwą drogę do indywidualizacji życia a nawet do większej lub mniejszej izolacji od innych ludzi. Na co dzień, przeważnie możemy w mniejszym lub większym stopniu zadbać o swoją prywatność i osobistą przestrzeń, niektórym trudniej może być dziś uzyskać pozytywne doświadczenie – nie tylko bycia wśród innych, ale też bliskiej relacji z innymi jako grupą.

Potencjał grupy

Spotkanie grupowe jest jakościowo czymś więcej niż tylko sumą obecności osób, które pojawią się w jednym czasie w tym samym miejscu. Gdy poprzez interakcje i stopniowe tworzenie między sobą relacji tworzy się grupa, powstaje zupełnie nowa sytuacja.

Irvin Yalom (amerykański psychiatra), opisał te zjawiska, tworząc listę pozytywnych (wręcz: terapeutycznych) czynników, które mogą pojawiać się w grupie. Są to:

  • Uniwersalność – to doświadczenie, że w naszych doświadczeniach, cierpieniach czy niedoskonałościach nie jesteśmy sami. Grupa pozwala zobaczyć, że istnieją inne osoby, które doświadczyły czegoś podobnego – to z kolei bywa źródłem ulgi.
  • Wzbudzanie nadziei – ma istotne znaczenie, gdy przeżywamy trudne sytuacje, nieprzyjemne emocje lub inne doświadczenia, które w danym momencie są psychologicznym wyzwaniem. Nadzieja to wzmocnienie pozytywnych oczekiwań i korygowanie negatywnych wyobrażeń na temat przyszłości, które pozwalają na wytrwanie na drodze pozytywnej zmiany, rozwoju.
  • Spójność grupy – tworzy się poprzez pojawienie się w relacjach akceptacji, wsparcia i zrozumienia. To z kolei sprzyja budowaniu bliższych kontaktów oraz otwartej, konstruktywnej komunikacji.
  •  Naśladowanie – obserwując zachowania innych i poznając ich doświadczenia, możemy uczyć się nowych zachowań i sposobów funkcjonowania – emocjonalnego czy interpersonalnego.
  • Altruizm – rozumiany w tym przypadku jako uczucie, że poprzez dawanie zyskujemy coś dla siebie – przede wszystkim uczucie, że sami możemy znaczyć coś dla innych i być pomocni. Taka świadomość może podnosić poczucie własnej wartości. Altruizm tymczasowo może stanowić czynnik odwracający uwagę od własnych problemów.
  • Interpersonalne uczenie się i rozwój umiejętności społecznych – możliwe dzięki obserwowaniu siebie w relacjach z innymi oraz informacjom zwrotnym udzielanym od innych członków grupy.
  • Katharsis – oznacza oczyszczające doświadczenie związane z wyrażeniem emocji w obecności innych osób i uzyskaniem z ich strony akceptacji wobec naszych przeżyć.
  • Udzielanie informacji – związane jest z wzajemną wymianą informacji przydatnych do poradzenia sobie z różnego rodzaju wyzwaniami, z którymi zmagają się osoby obecne w grupie. Może ono polegać na udzielaniu rad, przekazywaniu wiedzy i doświadczenia. Najlepsze owoce przynosi, jeśli osoba, która je otrzymuje uprzednio o nie poprosi (informacje nie są udzielane osobom, które ich nie chcą lub w danym momencie nie potrzebują, zamiast tego szukając np. emocjonalnego wsparcia).
  •  Czynniki egzystencjalne – związane są z konfrontacją z podstawowymi wyzwaniami związanymi z ludzką egzystencją, takimi jak śmierć, izolacja, samotność, wolność, sens życia. Konstruktywny proces grupowy pomaga w sposób bardziej otwarty i odważny zmagać się z własnymi ograniczeniami oraz brać odpowiedzialność za własne funkcjonowanie w ich kontekście.
  • Korektywne odtwarzanie pierwotnej grupy rodzinnej – to zjawisko można zaobserwować przede wszystkim w grupach psychoterapeutycznych. Jest ono związane z założeniem, że wszyscy wynieśliśmy z domu rodzinnego pewne doświadczenia i wzorce relacji, które następnie mogą być modyfikowane i rozwijane przez doświadczenie relacji z grupą inną, niż rodzina pochodzenia.
4 osoby rozmawiają podczas terapii grupowej

Co pomaga w dobrym funkcjonowaniu grupy?

Korzyści płynące z bycia w grupie łatwiej doświadczyć, gdy członkowie grupy spotykają się ze sobą regularnie i gdy wchodzą ze sobą w relacje. Korzystnie działa także atmosfera bezpieczeństwa, zaufania i otwartości.

W grupach zorganizowanych, na przykład w grupach wsparcia, grupach rozwojowych czy psychoterapeutycznych, prowadzonych przez specjalistów za pomoc w stworzeniu optymalnych warunków odpowiada psycholog lub psychoterapeuta. Moderuje on wówczas proces grupowy, pomagając utrzymać go na drodze, która będzie optymalnie rozwojowa dla członków grupy oraz dba o to, aby uczestnicy przestrzegali zasad pracy grupy (taki jak np. czas i miejsce spotkań, zasady dotyczące dyskrecji i sposobu komunikacji pomiędzy uczestnikami grupy).

Psychoterapia grupowa – co to jest?

Psychoterapia grupowa to specjalistyczna forma leczenia trudności o charakterze psychologicznym. Stanowi alternatywę dla terapii indywidualne. Grupa terapeutyczna składa się zwykle z około 10-12 osób i jest prowadzona przez jednego lub dwóch psychoterapeutów.

Taka forma psychoterapii opiera się na założeniu, że większość zaburzeń w naszym funkcjonowaniu ma swój fundament w relacjach z innymi, a więc będzie się przejawiać w relacjach w grupie. Poprzez interakcję z grupą możemy przeżyć, zaobserwować, zrozumieć i finalnie – i przepracować rozmaite trudności w przestrzeni żywych relacji z innymi.

W przestrzeni grupowej uczestnicy mają więc możliwość, aby przeżyć swoje trudności interpersonalne “na żywo”, a następnie poddać je refleksji. Stwarza to przestrzeń do wnikliwej obserwacji siebie, w tym szczególnie powtarzających się wzorców funkcjonowania w relacjach z innymi ludźmi i związanych z nimi konsekwencji.

Takie okoliczności sprzyjają poszerzaniu świadomości, rozwijają poczucie wpływu i odpowiedzialności za swoje życie a tym samym pomagają w procesie wprowadzania konstruktywnych zmian w codziennym życiu.

Grupy wsparcia – czym są? Czym się różnią od terapii grupowej?

Grupy wsparcia nie są psychoterapią, choć ich celem także jest pomoc osobom zmagającym się z pewnymi trudnościami. W tym przypadku jednak nie analizuje się tak dogłębnie relacji między uczestnikami grupy oraz ich życia wewnętrznego czy utrwalonych z przeszłości schematów zachowań. Grupy te mają przede wszystkim na celu stworzenie przestrzeni wsparcia dla osób znajdujących się w trudnych okolicznościach tak, aby mogły lepiej poradzić sobie w swojej sytuacji życiowej.

Najczęściej grupy wsparcia koncentrują się wokół jednego rodzaju trudności, dzięki czemu uczestnicy mogą współdzielić swoje doświadczenia i być dla siebie źródłem zrozumienia. Przykładem grup wsparcia mogą być na przykład grupy dla kobiet w ciąży, dla osób zmagających się z chorobą nowotworową czy dla członków rodziny osób uzależnionych od alkoholu.

Grupy wsparcia mogą przybierać charakter formalny – gdy są prowadzone przez profesjonalnie przygotowane do tego osoby (najczęściej psychologów lub psychoterapeutów) lub samopomocowy (gdy jest prowadzona przez samych jej członków).

Członkowie grup wsparcia zwykle dzielą się własnymi doświadczeniami, użytecznymi informacjami i udzielają sobie wzajemnie wsparcia w różnych trudnościach. Bardzo często grupy takie tworzone są w poradniach psychologicznych, ośrodkach terapii uzależnień czy w szpitalach.

Inna forma pracy – grupy rozwojowe

Uczestnictwo w grupie rozwojowej także (podobnie jak psychoterapia grupowa) umożliwia doświadczenie siebie w relacjach z innymi a dzięki temu rozwój i pogłębienie samoświadomości.

Nie jest jednak skoncentrowana na leczeniu zaburzeń czy problemów psychologicznych. Zamiast tego koncentruje się wokół wyzwań spotykanych na danym etapie życia, poznawaniu siebie i odkrywaniu własnego potencjału.

Grupy rozwojowe często dedykowane są dla określonych grup wiekowych, np. dla nastolatków, młodych dorosłych itp., dzięki czemu można się spodziewać, że ich członkowie będą współdzielić niektóre wzywania, charakterystyczne dla danego momentu w życiu np. kształtowanie się tożsamości, wchodzenie w dorosłość, budowanie bliskich relacji itp.

Grupy rozwojowe, podobnie jak inne rodzaje grup (grupy wsparcia, grupy psychoterapeutyczne), mogą mieć mogą mieć formę:

  • Otwartą/półotwartą – w trakcje trwania procesu, do grupy mogą dołączyć nowi członkowie,
  • Zamkniętą – nowi członkowie nie mogą dołączać do spotkań po ich rozpoczęciu.

Sięgaj po pomoc

Jeśli zmagasz się z trudnościami i rozważasz skorzystanie z dobrodziejstwa pracy grupowej lub psychoterapii indywidualnej, decyzja i wybór na samym początku może okazać się niełatwy. Warto jednak zrobić pierwszy krok. Może być nim umówienie się na wstępną konsultację z wybranym przez siebie psychologiem lub psychoterapeutą. Podczas takiego spotkania uzyskasz pomoc w ustaleniu, jaka forma oddziaływania będzie dla Ciebie najbardziej owocna.

Tego rodzaju specjalistów możesz znaleźć w zespole naszego Ośrodka Pomarańczowe Ja w Poznaniu.

Literatura:

  • Heidtman J., Wysieńska K. (red.), Procesy grupowe. Perspektywa socjologiczna. Wyd. Scholar
  • Pawlik J., Psychoterapia analityczna. Procesy i zjawiska grupowe., Wyd. Eneteia, 2008.
  • Yalom I., Leszcz M., Psychoterapia grupowa., Wyd. WUJ, 2006.

Autor: Agata Przybylska

Agata Przybylskaabsolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza oraz dietetyki na Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego.

Główne zainteresowania:
psychologia kliniczna, psychodietetyka, psychologia osiągania celów, zaburzenia odżywiania.