DATA: | KATEGORIA: zaburzenia | TAGI:

Czym jest depresja maskowana?

Depresja maskowana (inaczej: atypowa maskowana, depresja podprogowa, ukryta, utajona, subdepresja, depresja bez depresji) to pojęcie, które stało się najbardziej popularne w latach 70. i 80. XX w. Nawiązuje ono do jednej z form zaburzeń afektywnych. Wielu autorów wiąże ją z zespołem depresyjnym o podłożu endogennym lub opisuje ją jako fazę poprzedzającą objawy klasycznej depresji. Charakterystyczne dla depresji maskowanej jest to, że nie wywołuje ona symptomów specyficznych dla depresji (stąd określenie: depresja bez depresji) dzieje się tak, ponieważ jeden objaw lub grupa objawów (tzw. maska depresji) występuje w tak dużym nasileniu, że zaczyna dominować w obrazie choroby. Na skutek tego obecność objawów depresyjnych zostaje przesłonięta i trudna do zauważenia, co często prowadzi do błędnego rozpoznania (a w konsekwencji także szukania pomocy u nieodpowiednich specjalistów i sięgania po leki, które nie eliminują przyczyny problemu).

Czym się objawia?

Klasyczna depresja najczęściej objawia się symptomami takimi jak: brak energii i motywacji, pesymizm, apatia, niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy.

W przypadku depresji maskowanej, osoba najczęściej nie doświadcza tych objawów lub (rzadziej) odczuwa je w niewielkim stopniu. W to miejsce, we znaki dają się inne trudności, spośród których najczęstsze są dolegliwości fizyczne (bóle, bezsenność, jadłowstręt, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego) oraz psychiczne, jednak charakterystyczne dla innych zaburzeń, np. natrętne myśli, intensywny lęk czy skłonność do nadużywania leków i substancji psychoaktywnych.

Objawy depresji maskowanej (maski zaburzeń depresyjnych) można podzielić na:

  • Maski bólowe

Np.: bóle głowy, pleców, brzucha, mięśni, serca, klatki piersiowej, narządów płciowych, nerwobóle

  • Maski psychopatologiczne 

Objawy charakterystyczne dla innych zaburzeń psychicznych, np. jadłowstręt psychiczny, lęki, fobie, natrętne myśli.

  • Maski psychosomatyczne i wegetatywne

Dotyczące objawów z ciała, ale nie będące bólami, np.: swędzenie, mrowienie, nudności, biegunki, zaparcia, kołatanie serca, skoki ciśnienia, zaburzenia erekcji, fale gorąca lub zimna, objawy charakterystyczne dla zespołu jelita drażliwego, zaburzenia popędu płciowego, zaburzenia pamięci i koncentracji, zawroty głowy.

  • Zaburzenia rytmu dnia (rytmów okołodobowych)

Np.: bezsenność, wybudzanie się, trudności z zasypaniem, nadmierna senność, powracające koszmary senne

  • Maski behawioralne (związane ze zmianą zachowania)

Np. okresowe nadużywanie leków, uzależnienia od używek, zakupoholizm, uzależnienie od hazardu, powtarzanie rytuałów, mających na celu oderwanie myśli (np. nadmierne korzystanie z gier komputerowych, przejadanie się)

Diagnoza

Diagnoza depresji maskowanej jest trudna, ze względu na jej niespecyficzne objawy. Najczęściej chorzy trafiają do innych specjalistów, zazwyczaj lekarzy, którzy łączą bóle głowy z migreną, problemy trawienne z zespołem jelita drażliwego etc. Nawet, jeśli biorą oni pod uwagę ewentualne podłoże psychiczne objawów (np. w przypadku kołatania serca i poprawnych wyników badań), najczęściej mówią wówczas o “tle nerwowym” i “nadmiernym stresie”, nie myśląc o poważniejszych zaburzeniach, takich jak depresja. Dlatego właśnie rozpoznanie najczęściej odbywa się ze znacznym opóźnieniem w stosunku do pojawienia się pierwszych objawów (najczęściej wtedy, gdy wszelkie pomysły na diagnostykę i leczenie chorób somatycznych zawodzą). Depresję maskowaną można jednak odróżnić od pozornie występujących zaburzeń – w odróżnieniu od nich, cechuje ją widoczna epizodyczność pojawiających się symptomów (można zauważyć okresy bezobjawowe) a także dobra reakcja na kurację lekami przeciwdepresyjnymi. Oczywiście, w pierwszej kolejności diagnoza depresji maskowanej musi opierać się na wykluczeniu chorób o podłożu somatycznym.

Przyczyny

Uważa się, że depresja maskowana, pomimo swojej szczególnej postaci, posiada podobne uwarunkowania, co klasyczna depresja (ze szczególnym naciskiem na depresję o charakterze endogennym). Sądzi się tak między innymi dlatego, że w obu przypadkach skutkują te same metody leczenia.

Rozwój depresji endogennej (a także depresji maskowanej) wiązany jest z występowaniem zmian strukturalnych mózgu, np. w nieprawidłowym funkcjonowaniu neuroprzekaźników. Trzeba jednak uznać, że nie istnieje jeden uniwersalny wzorzec rozwoju zaburzeń depresyjnych. Jest to zjawisko złożone i posiadające bardzo wieloaspektowe podłoże, zarówno wiązane z czynnikiem biologicznym, jak i również wpływem środowiska zewnętrznego.

Terapia

Tak jak wspomniano wcześniej, terapia depresji maskowanej jest podobna do tej stosowanej w przypadku innych zaburzeń depresyjnych. Najczęściej opiera się ona na farmakoterapii (pacjentowi przepisywane są leki przeciwdepresyjne) oraz psychoterapii. W wielu przypadkach istotne jest stosowanie obu tych form leczenia łącznie, ponieważ leki umożliwia przede wszystkim wyeliminowanie lub łagodzenie objawów, natomiast odpowiednio prowadzona psychoterapia pomaga zminimalizować czynniki psychologiczne, które przyczyniają się do pogorszenia stanu pacjenta a tym samym zmniejsza ona prawdopodobieństwo nawrotu choroby po odstawieniu farmakoterapii.

W naszym ośrodku prowadzona jest psychoterapia.

Agata Przybylska – absolwentka psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, studentka dietetyki w Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego.

Główne zainteresowania: psychologia kliniczna, psychodietetyka, psychologia osiągania celów, zaburzenia odżywiania.

Literatura:

  1. Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J., Psychiatria. T. 2. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2010, s. 305–375.
  2. .Miodek A., Szemraj P., Kocór J., Ryś A., Depresja maskowana – historia i współczesność. Pol. Merk. Lek. XXIII (133), s. 78-80, 2007.
  3. Fisch R., Masked depression: its interrelations with somatization, hypochondriasis and conversion. Int J Psychiatry Med. 17 (4), s. 367-79, 1987.
  4.  Schneider F., Kratz S., Bermejo I., R. i in., Insufficient depression treatment in outpatient settings. Ger Med Sci. 2, s. Doc01, 2004.